Thầy giáo tuổi 80 tận tâm "gieo chữ", giữ gìn bản sắc văn hóa vùng lòng hồ Hòa Bình

“Thầy giáo U80” tận tâm gieo chữ

Vượt con đường rừng gần 30km từ TP. Hòa Bình đến xóm Dướng, xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc, tỉnh Hòa Bình. Phóng viên được gặp ông Bùi Văn Thân (80 tuổi), người được mệnh danh là “thầy giáo U80” của bà con dân tộc thiểu số vùng lòng hồ Hòa Bình.

Ông Thân đã có 15 năm giảng dạy chữ Nôm Dao cho bà con người Dao Tiền vùng lòng hồ Hòa Bình

Dáng người nhỏ nhắn, tuổi thì đã cao, nhưng con người ông Thân vẫn toát lên sự nhanh nhẹn, hoạt bát, đầy lòng nhiệt huyết. Nhấp chén trà nóng, ông Thân kể: “Từ nhỏ, tôi đã được bố truyền dạy chữ viết, văn hóa, tập tục truyền thống của dân tộc Dao Tiền. Khi trưởng thành và công tác ở xã, tôi đã thông thạo chữ viết, các làn điệu dân ca, các câu thành ngữ, tục ngữ của dân tộc Dao Tiền. Sau khi nghỉ hưu, tôi cùng các cao niên trong xóm sưu tầm, biên soạn và phổ biến các cuốn sách dạy chữ viết Nôm Dao, sách về tâm linh, tập tục của người Dao Tiền để truyền dạy cho con cháu”.

Ông Thân cho biết, năm 2009, nhận thấy người dân xóm Dướng ngày càng ít người biết chữ Dao, có nguy cơ mai một văn hóa truyền thống nên ông đã nhờ sự trợ giúp của những thành viên mạng lưới bảo tồn tri thức bản địa dân tộc thiểu số tỉnh Hòa Bình, lập tờ trình đề nghị UBND xã Vầy Nưa cho dạy phổ biến chữ Nôm Dao cho cán bộ và người dân địa phương.

Bộ chữ Dao Thuyết Nhân ông Thân dùng để dạy chữ cho bà con người Dao Tiền vùng lòng hồ Hòa Bình

Ông Thân và chiếc xe máy cũ mà ông dùng làm phương tiện đi dạy chữ Nôm - Dao vào mỗi thứ 7 cuối tuần

Từ đó đến nay, cứ vào thứ 7 hàng tuần, ông Thân cần mẫn đi trên chiếc xe máy cũ kỹ vượt quãng đường rừng ngoằn ngoèo dài chừng 20km đến các điểm dạy chữ Nôm Dao ở xóm Dướng, xóm Lau Bai (xã Vầy Nưa); xóm Ngù (xã Hiền Lương) để “gieo chữ” cho bà con người Dao Tiền vùng lòng hồ Hòa Bình. Mỗi lớp học có khoảng từ 25 – 30 học viên, ai nấy đều tích cực đến lớp, chăm chỉ học chữ.

Theo ông Thân, mỗi một cuốn sách dạy chữ Nôm Dao đều chứa đựng những câu chuyện về ý nghĩa lịch sử, văn hóa của người Dao Tiền, từ thuở du canh, du cư đi tìm vùng đất tốt để sinh sống. Những con chữ Nôm Dao như sợi dây gắn kết cộng đồng, tình làng nghĩa xóm của người Dao Tiền, kết nối tâm linh và trong đó chứa đựng những giá trị văn hóa, đạo đức lưu truyền mãi với thời gian.

“Chữ Nôm Dao còn giáo dục con người về đạo đức, nhân nghĩa, sự hướng thiện… cách đối nhân xử thế, cách làm ăn và đoàn kết cùng với nhau. Đến nay, hầu hết bà con người Dao Tiền ở vùng lòng hồ Hòa Bình đều am hiểu rõ về ngôn ngữ, chữ viết, tập tục của người DaoTiền và có thể truyền dạy các tri thức văn hóa của người Dao cho con cháu và những người xung quanh” – ông Thân phấn khởi nói.

Bà con người Dao Tiền ở xóm Dướng rất tích cực đến lớp học, chăm chú lắng nghe bài giảng của ông Thân

Gìn giữ chữ viết, bản sắc văn hóa người Dao Tiền

Anh Đặng Văn Bình – Lớp trưởng lớp học chữ Nôm Dao ở xóm Dướng chia sẻ: “Tôi tham gia lớp học chữ Nôm Dao của thầy Thân ở xóm Dướng từ năm 2015, lớp học có 30 người ở độ tuổi từ 15 – 50 tuổi. Ban đầu tuy còn nhiều bỡ ngỡ, nhưng nhờ sự am hiểu và lòng tận tâm dạy dỗ của thầy Thân mà mọi người trong lớp cơ bản đã “đọc thông, viết thạo” chữ Nôm Dao. Đến nay, lớp học chỉ còn 28 người, nhưng ai nấy đều cố gắng tiếp tục theo học chữ Nôm Dao để truyền lại kiến thức cho con cháu sau này".

Theo anh Bình, người Dao Tiền ở xóm Dướng đều có ý thức gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc. Người đàn ông Dao Tiền phải biết ngôn ngữ, chữ viết của người Dao Tiền để thờ cúng tổ tiên. Lớp học của thầy Thân mở ra ai cũng vui mừng, phấn khởi, người lớn cùng thế hệ con em trong xóm được học chữ, học lễ nghi, phong tục tập quán của cha ông đi trước.

Anh Đặng Văn Bình tranh thủ học viết chữ Nôm Dao tại nhà lúc rảnh rỗi để trau dồi thêm kiến thức

Anh Bàn Văn Linh – Trưởng xóm Dướng thông tin, ở xóm Dướng có 79 hộ với 333 nhân khẩu, 100% là người dân tộc Dao Tiền. Tuy nhiên, số người biết đọc, viết chữ Nôm Dao rất ít, nhất là thế hệ trẻ. Lớp học chữ Nôm Dao do thầy Thân mở ra đã góp phần xóa mù chữ cho một bộ phận đồng bào Dao nơi đây. Mỗi tuần, bà con học chữ vào ngày thứ 7; dự kiến học trong 1- 2 năm thì biết đọc và biết viết. Giáo trình học là hai cuốn sách tiếng Dao do thầy Thân cùng các cao niên ở xóm Dướng biên soạn.

Mỗi lớp học chữ Nôm Dao của ông Thân có khoảng 25 - 30 học viên là người Dao Tiền theo học

“Khó khăn lớn nhất cho các lớp học chữ Nôm Dao của thầy Thân là địa điểm mở lớp học cũng như kinh phí cho hoạt động giảng dạy. Người dân địa phương mong muốn chính quyền, các cơ quan, đơn vị, tổ chức, cá nhân, các mạnh thường quân quan tâm hỗ trợ, ủng hộ các lớp học chữ Nôm Dao được duy trì ổn định, nhân rộng thêm tại các xóm, xã khác có người Dao Tiền sinh sống” – anh Linh bộc bạch.

Ông Xa Văn Si – Chủ tịch UBND xã Vầy Nưa cho biết, trên địa bàn xã Vầy Nưa có đến hơn 50% dân số là người Dao Tiền, tập trung chủ yếu ở các xóm Dướng, Thín, Mó Nẻ và Lau Bai. Từ khi có lớp học chữ Nôm Dao của thầy Thân, số người biết chữ Dao cũng tăng lên đáng kể. Việc mở lớp chữ Dao giúp ngôn ngữ, chữ viết, văn hóa người Dao được phổ biến rộng rãi, góp phần giữ gìn, bảo tồn nét đẹp văn hóa của dân tộc. Chính quyền xã sẽ luôn tạo điều kiện để hỗ trợ cho thầy Thân và các lớp học của thầy được tiếp tục mở rộng, phát triển hơn nữa trong thời gian tới.