Thu ngân sách nhà nước “về đích” sớm: Cần tiếp tục đa dạng hóa nguồn thu
Chưa kết thúc năm 2025 nhưng thu ngân sách đã “về đích”, cho thấy nỗ lực phục hồi kinh tế và hiệu quả của các chính sách tài khóa. Tuy nhiên, theo chuyên gia, để nâng cao chất lượng thu ngân sách, cần tiếp tục đa dạng hóa nguồn thu.
Người nộp thuế giao dịch tại Thuế cơ sở 4 thành phố Hà Nội. Ảnh: Quang Thái
Theo số liệu từ Bộ Tài chính, tổng thu ngân sách nhà nước 10 tháng năm 2025 ước đạt 2.145 nghìn tỷ đồng, tương đương 109,1% dự toán và tăng 28,5% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, thu nội địa tiếp tục giữ vai trò chủ lực khi đạt khoảng 1.842,7 nghìn tỷ đồng, bằng 110,5% dự toán và tăng 32,6% so với cùng kỳ năm 2024. Nếu loại trừ các khoản thu có tính chất đặc thù như tiền sử dụng đất, xổ số kiến thiết, cổ tức, lợi nhuận được chia và chênh lệch thu - chi của Ngân hàng Nhà nước, số thu thuế, phí nội địa vẫn đạt 101% dự toán, tăng gần 20% so với cùng kỳ năm trước.
Đáng chú ý, thu từ đất tăng mạnh, đạt 451,4 nghìn tỷ đồng, gấp 1,5 lần dự toán và hơn gấp đôi cùng kỳ năm ngoái. Trong đó, riêng thu tiền sử dụng đất đạt 392,3 nghìn tỷ đồng, tăng 131% so với năm 2024. Tổng số tiền được miễn, giảm và gia hạn đến hết tháng 10, ước đạt hơn 217 nghìn tỷ đồng.
Trao đổi với phóng viên Báo Hànộimới, Tiến sĩ Trần Huy Tùng, Trưởng bộ môn Kinh tế đầu tư (Khoa Kinh tế, Học viện Ngân hàng) đánh giá, đây là kết quả tích cực, đến từ một số nguyên nhân chính.
Thứ nhất, nhờ các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế như giảm thuế, gia hạn thuế và tiền thuê đất, cắt giảm thủ tục hành chính… nền kinh tế đã phục hồi rõ nét. Cầu tiêu dùng nội địa, đầu tư (đặc biệt là đầu tư công) và xuất khẩu đều được cải thiện, giúp số thu từ các sắc thuế như thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân tăng mạnh. Nhờ đó, nguồn thu nội địa tăng rõ rệt.
Thứ hai, ngành Thuế đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong quản lý thu ngân sách, đồng thời tập trung chống thất thu, chống chuyển giá và nâng cao hiệu quả thu thuế, phí nội địa.
Tuy nhiên, kết quả thu cũng cho thấy một số thách thức cần lưu ý. Khoản thu từ đất chiếm tỷ trọng lớn. Dù đây là tín hiệu tích cực, song nếu quá lệ thuộc vào nguồn thu từ bất động sản, tính bền vững của ngân sách có thể bị ảnh hưởng. Bên cạnh đó, tiến độ giải ngân vốn đầu tư công vẫn chậm; 10 tháng của năm 2025 mới đạt khoảng 54,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao.
Thu ngân sách vượt dự toán là tín hiệu tích cực, song cũng đặt ra câu hỏi về chất lượng công tác xây dựng dự toán ngân sách. Nếu các ước tính thu quá thận trọng hoặc chưa phản ánh đầy đủ năng lực thực tế của nền kinh tế, có thể sẽ dẫn đến vượt nhiều so với kế hoạch, làm giảm tính tin cậy của công tác lập kế hoạch tài khóa. Dự toán thu năm 2025 được xây dựng trong bối cảnh nguồn lực hạn chế và tốc độ tăng trưởng kinh tế còn nhiều bất định.
Thu ngân sách từ đất năm 2025 tăng mạnh, đạt 451,4 nghìn tỷ đồng, gấp 1,5 lần dự toán và hơn gấp đôi cùng kỳ năm ngoái. Trong ảnh: Nhà, xưởng sản xuất của các doanh nghiệp thuê đất tại Khu công nghiệp Phú Nghĩa (xã Phú Nghĩa, Hà Nội). Ảnh: Nguyễn Quang
Nuôi dưỡng nguồn thu
Tại Công điện số 159/CĐ-TTg ngày 7-9-2025 về định hướng chỉ đạo, điều hành chính sách tài khóa - tiền tệ, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đẩy mạnh thu ngân sách nhà nước năm 2025 tăng ít nhất 25% so với dự toán.
Nhiều chuyên gia nhìn nhận, mục tiêu tăng thu 25% so với dự toán là tham vọng nhưng có thể đạt được nếu các chính sách tài khóa, đầu tư và thể chế được phối hợp đồng bộ. Với quy mô Tổng sản phẩm nội địa (GDP) danh nghĩa cần tăng khoảng 11-12%, Việt Nam phải dựa vào các động lực mới từ khu vực tư nhân, khoa học - công nghệ và kinh tế số để mở rộng nguồn thu thực chất.
Năm 2025 là năm đầu tiên triển khai Nghị quyết số 68-NQ/TƯ ngày 4-5-2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Muốn khu vực kinh tế tư nhân thực sự trở thành động lực tăng trưởng và là nguồn thu bền vững, cần song song cải thiện chất lượng đầu tư công, giảm lãng phí vốn và khơi thông dòng vốn tư nhân.
Để khai thác tiềm năng này, cần tạo điều kiện cho các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, hình thành hệ sinh thái tài chính hỗ trợ doanh nghiệp công nghệ và đổi mới sáng tạo. Chính phủ có thể khuyến khích mô hình “vốn mồi công - tư” để lan tỏa đầu tư vào lĩnh vực số, đồng thời xây dựng tinh thần doanh nhân sáng tạo, khuyến khích dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm.
Khi năng lực đổi mới và khởi nghiệp lan tỏa, khu vực kinh tế tư nhân sẽ trở thành nguồn thu bền vững và linh hoạt nhất của nền kinh tế, đúng với tinh thần “nuôi dưỡng nguồn thu bằng cách đầu tư cho tương lai”.
Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong:
Tạo dư địa thực hiện các nhiệm vụ chi tiêu công
Việc thu ngân sách vượt dự toán sớm trong 10 tháng của năm 2025 là một tín hiệu tích cực. Trước tiên, kết quả này cho thấy cơ quan thu đã triển khai đồng bộ các chính sách, biện pháp thu ngân sách, quản lý nguồn thu hiệu quả và kịp thời, góp phần bảo đảm ổn định tài chính nhà nước. Điều này cũng thể hiện nỗ lực của các doanh nghiệp và người dân. Đồng thời, kết quả này cũng phản ánh sức khỏe và khả năng hồi phục tích cực của nền kinh tế.
Thu ngân sách vượt dự toán sớm tạo dư địa tài chính đáng kể để thực hiện các nhiệm vụ chi tiêu công. Trong bối cảnh nhu cầu chi đầu tư công lớn, đặc biệt cho hạ tầng chiến lược, chuyển đổi năng lượng và phát triển đô thị, nguồn lực bổ sung từ khoản thu vượt dự toán cho phép Nhà nước chủ động hơn trong điều hành chi tiêu, đồng thời giảm áp lực phải vay nợ trong ngắn hạn. Đáng lưu ý, đây là yếu tố góp phần giữ vững an ninh tài chính quốc gia và kiểm soát nợ công trong ngưỡng an toàn.
Giám đốc điều hành Khoa Tài chính - Ngân hàng (Đại học Nguyễn Trãi) Nguyễn Quang Huy:
Chuyển đổi số góp phần thúc đẩy nguồn thu
Số liệu thu ngân sách 10 tháng của năm 2025 cho thấy, bức tranh tài khóa tích cực, phản ánh sức bật phục hồi của nền kinh tế và hiệu quả của quản lý thu hiện đại. Tổng thu đạt 2.145 nghìn tỷ đồng, bằng 109,1% dự toán, vượt kỳ vọng trong bối cảnh kinh tế thế giới còn biến động. Thu nội địa tiếp tục là điểm sáng khi đạt 1.842,7 nghìn tỷ đồng, tương đương 110,5% dự toán, tăng 32,6% so với cùng kỳ năm 2024. Một yếu tố quan trọng thúc đẩy nguồn thu là chuyển đổi số trong quản lý thuế. Việc triển khai hóa đơn điện tử, eTax Mobile, hệ thống bán hàng được kết nối và cơ sở dữ liệu đồng bộ giúp minh bạch hóa dòng tiền và giảm thất thu.
Đặc biệt, thu từ đất tăng đột biến, đạt 451,4 nghìn tỷ đồng, gấp 1,5 lần dự toán và hơn gấp đôi cùng kỳ; trong đó thu tiền sử dụng đất tăng tới 131%. Điều này phản ánh sự ấm lên của thị trường bất động sản, nhất là ở các dự án được tháo gỡ pháp lý. Tuy nhiên, cần nhìn nhận đây không phải là nguồn thu bền vững.
Bà Nguyễn Thị Phương Mai, số 62 phố Nguyễn Huy Tưởng, phường Thanh Xuân:
Hiệu quả được cảm nhận khi chất lượng cuộc sống cải thiện
Kết quả thu ngân sách cho thấy, kinh tế đang duy trì đà phục hồi sau giai đoạn khó khăn. Khi doanh nghiệp hoạt động tốt, sản xuất - kinh doanh diễn ra thuận lợi, xuất, nhập khẩu và tiêu dùng đều cải thiện, thu ngân sách nhà nước tăng là điều dễ hiểu. Điều này phản ánh những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, kích cầu tiêu dùng và thúc đẩy đầu tư công trong thời gian qua đã có hiệu quả nhất định.
Thu ngân sách vượt dự toán là nguồn lực quý giá cần được sử dụng một cách hiệu quả và có trọng tâm. Nhà nước cần ưu tiên đầu tư mạnh hơn vào lĩnh vực hạ tầng giao thông, trường học, bệnh viện, các chương trình xóa đói giảm nghèo và an sinh xã hội. Hiệu quả của việc thu ngân sách cao chỉ thực sự được cảm nhận khi chất lượng cuộc sống cải thiện rõ rệt, đường sá bớt ùn tắc và xuống cấp, dịch vụ y tế tốt hơn, trẻ em được học tập trong môi trường đầy đủ cơ sở vật chất và người nghèo được bảo đảm các hỗ trợ thiết yếu...
Thanh Hương ghi
