Thị trường trái phiếu: Kênh dẫn vốn hiệu quả với nền tảng pháp lý ngày càng vững chắc

Trong giai đoạn từ năm 2021 đến nay, Bộ Tài chính đã chủ động thực hiện và trình các cấp có thẩm quyền các chính sách và giải pháp phát triển thị trường trái phiếu đồng bộ, ổn định, hiệu quả và minh bạch.

Trọng tâm của các nỗ lực này là việc xây dựng và hoàn thiện cơ chế chính sách, tạo ra một khung pháp lý vững chắc cho hoạt động của thị trường.

Khẳng định kênh huy động vốn chủ đạo của Chính phủ

Đối với thị trường trái phiếu Chính phủ (TPCP), dựa trên các quy định của Luật Ngân sách Nhà nước và Luật Quản lý nợ công, Vụ Các định chế tài chính (trước đây là Vụ Tài chính các ngân hàng và tổ chức tài chính) đã trình Bộ báo cáo Chính phủ ban hành Nghị định số 83/2023/NĐ-CP và Thông tư số 24/2022/TT-BTC.

Những văn bản này nhằm nâng cao hiệu quả huy động vốn cho ngân sách nhà nước, chuẩn hóa quy trình phát hành và đặc biệt là bãi bỏ quy định trích lập dự phòng giảm giá đầu tư chứng khoán đối với TPCP.

Sự thay đổi này phù hợp với đặc điểm không có rủi ro thanh toán của TPCP, qua đó tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư tổ chức tham gia sâu rộng vào thị trường.

Nhờ vậy, thị trường TPCP đã khẳng định vai trò là kênh huy động vốn chủ đạo của Chính phủ, chiếm khoảng 85% khối lượng vốn huy động tại thị trường trong nước. Thị trường TPCP đã trở thành thị trường chuẩn của thị trường trái phiếu, đồng thời là công cụ để điều hành chính sách tiền tệ.

Giai đoạn 2021-2024, khối lượng phát hành TPCP đạt trên 1,4 triệu tỷ đồng, bình quân hơn 233 nghìn tỷ đồng mỗi năm. Đáng chú ý, kỳ hạn phát hành bình quân đạt 12,57 năm, vượt mục tiêu Quốc hội đề ra, trong khi lãi suất phát hành bình quân chỉ ở mức 2,87%/năm.

Dư nợ TPCP đến cuối tháng 4/2025 đạt 2,43 triệu tỷ đồng, tương đương 21,2% GDP năm 2024. Thanh khoản thị trường cũng được cải thiện rõ rệt, với giá trị giao dịch bình quân phiên trong 3 tháng đầu năm 2025 đạt trên 13.640 tỷ đồng, tăng 33,9% so với năm 2020.

Cơ cấu nhà đầu tư cũng có sự thay đổi tích cực, tỷ lệ nắm giữ TPCP của các ngân hàng thương mại giảm xuống còn 37,9%, trong khi tỷ lệ của các tổ chức tài chính phi ngân hàng dài hạn tăng lên 61,2%, cho thấy sự đa dạng hóa và bền vững hơn của cơ sở nhà đầu tư.

Theo tham luận của Vụ Các định chế tài chính tại Đại hội Thi đua yêu nước ngành Tài chính, sự phát triển cả về quy mô và tính chuyên nghiệp của thị trường TPCP cũng góp phần cải thiện hệ số tín nhiệm quốc gia, hiện chỉ còn cách định mức đầu tư một bậc theo đánh giá của tổ chức S&P và Fitch.

Nâng cao tiêu chuẩn, thiết lập thị trường minh bạch

Đối với thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN), việc hoàn thiện khung khổ pháp lý cũng được đẩy mạnh.

Căn cứ vào Luật Chứng khoán năm 2019 và Luật Doanh nghiệp năm 2020, Bộ Tài chính đã tham mưu Chính phủ ban hành 2 Nghị định quan trọng là Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định 08/2023/NĐ-CP, cùng với Thông tư số 76/2024/TT-BTC.

Các quy định đã nâng cao chất lượng các tổ chức phát hành, nhà đầu tư, các tổ chức cung cấp dịch vụ và thiết lập thị trường giao dịch TPDN theo hướng ngày càng công khai, minh bạch trong việc huy động vốn trái phiếu của các doanh nghiệp, phù hợp với sự phát triển của thị trường trong từng thời kỳ.

Cùng với đó là tạo khung pháp lý đầy đủ cho việc thiết lập thị trường TPDN riêng lẻ cho các nhà đầu tư chuyên nghiệp, góp phần tăng cường tính minh bạch của thị trường từ khâu chào bán đến giao dịch.

Đồng thời, Vụ Các định chế tài chính phối hợp với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước tiếp tục tham mưu trình Chính phủ báo cáo Quốc hội ban hành Luật số 56/2024/QH15 sửa đổi, bổ sung một số Luật, bao gồm sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chứng khoán.

Luật này đã sửa đổi, bổ sung các quy định liên quan đến TPDN riêng lẻ, đáng chú ý là việc bổ sung điều kiện chào bán TPDN riêng lẻ đối với cá nhân phải có xếp hạng tín nhiệm và tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán của tổ chức tín dụng.

Đồng thời, trách nhiệm của các tổ chức cung cấp dịch vụ liên quan đến hồ sơ chào bán cũng được tăng cường. Để đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống pháp luật, Bộ Tài chính cũng đã báo cáo Chính phủ trình Quốc hội sửa đổi Luật Doanh nghiệp, trong đó có nội dung sửa đổi về TPDN riêng lẻ, tạo nên một hành lang pháp lý ngày càng hoàn chỉnh và chặt chẽ.

Vì thế, trong giai đoạn từ 2021-2024, khối lượng phát hành TPDN đạt 1,84 triệu tỷ đồng, bình quân 307,4 nghìn tỷ đồng/năm. Tính đến cuối tháng 4/2025, dư nợ TPDN khoảng 1,05 triệu tỷ đồng, đạt 9,12% GDP, chiếm 6,43% dư nợ tín dụng.

Để thị trường phát triển lành mạnh, Bộ Tài chính đã chỉ đạo quyết liệt công tác thanh tra, giám sát. Nhiều đoàn thanh tra, kiểm tra đã được triển khai đối với các doanh nghiệp phát hành và các tổ chức cung cấp dịch vụ, xử lý nghiêm các vi phạm.

Song song với đó, công tác truyền thông được chú trọng đặc biệt, nhằm truyền đi thông điệp nhất quán về việc phát triển thị trường bền vững, nâng cao trách nhiệm của tất cả các bên tham gia.