Khám phá lịch sử bí ẩn về kỉ nguyên đô thị qua "Bốn thành phố biến mất"

Cuộc phiêu lưu đầy thú vị và cuốn hút

Chúng ta đang sống trong một thời đại mà phần lớn dân số thế giới sống ở các thành phố, nơi họ phải đối mặt với những vấn đề nan giải như biến đổi khí hậu và nghèo đói. Các đô thị hiện đại không bao giờ có thể tồn tại mãi mãi và nhiều bằng chứng lịch sử cho thấy rằng con người đã chọn cách rời bỏ các thành phố vô số lần trong hàng nghìn năm qua.

Cuốn sách Bốn thành phố biến mất - Lịch sử bí ẩn về kỉ nguyên đô thị viết về thực tế này.

Trong trí tưởng tượng của người phương Tây, “thành phố biến mất” gợi nhắc đến những thế giới quyến rũ vẫn chưa được khai phá, nơi Aquaman rong ruổi với những con hải mã khổng lồ. Nhưng với cuốn sách này, nhà báo nổi tiếng về mảng khoa học Annalee Newitz đã đưa độc giả bước vào một cuộc phiêu lưu đầy thú vị và vô cùng cuốn hút khi tìm hiểu lịch sử của cuộc sống đô thị. Tác giả khám phá sự ra đời, phát triển, rồi sụp đổ của bốn thành phố cổ đại, trong đó, mỗi thành phố là trung tâm của một nền văn minh phát triển rực rỡ.

Annalee Newitz dùng ngôn ngữ kể chuyện để dẫn dắt độc giả đi vào hành trình tìm kiếm những bí mật về diện mạo thật sự của các thành phố xưa cũ. Tác giả đã đi đến bốn thành phố biến mất, tiến hành các nghiên cứu kĩ lưỡng về khảo cổ học, cũng như gặp gỡ, trao đổi với rất nhiều nhà nghiên cứu, nhà khảo cổ để vén mở bức màn bí ẩn về bốn thành phố cổ đại này.

Trong đó, thành phố đầu tiên là Çatalhöyük - thành phố xuất hiện sớm nhất thế giới. Çatalhöyük được thành lập cách đây khoảng 9.000 năm trong thời đại đồ đá mới, vào thời điểm nhân loại ổn định cuộc sống nông nghiệp sau lối sống du mục kéo dài hàng trăm nghìn năm.

Ngày nay, những tàn tích bí ẩn của nó bị chôn vùi bên dưới hai ngọn đồi thấp ở vùng Anatolia, miền trung Thổ Nhĩ Kỳ. Mặc dù có diện tích nhỏ so với tiêu chuẩn ngày nay và dân số dao động trong khoảng 5.000 - 20.000 trong khoảng một thiên niên kỉ, Çatalhöyük có thể là một siêu đô thị vào thời đó vì hầu hết những người sống trong khu vực này vào thời điểm đó chưa bao giờ thấy một khu định cư nào có dân số nhiều hơn 200 người.

Thành phố tiếp theo mà độc giả có thể khám phá là Pompeii, khu vườn địa đàng của nền văn minh Châu Âu, nơi từng là thành phố du lịch của La Mã bên bờ biển Địa Trung Hải đầy nắng, nhưng bị chôn vùi dưới lớp tro núi lửa sau khi núi Vesuvius phun trào vào năm 79 sau Công nguyên.

Các nhân chứng và nhà sử học đã ghi lại thảm họa khủng khiếp này, tuy nhiên, mãi cho đến thế kỉ XVIII, Pompeii mới được khai quật một cách có hệ thống. Hiện tại, Pompeii là phế tích thành cổ thuộc thành phố Pompei hiện đại, vùng Campania, Italy.

Những câu chuyện lịch sử sâu sắc

Vào thời kì vàng son, Angkor từng tự hào là thành phố đông dân nhất thế giới tại thời điểm đó với dân số gần một triệu người. Các nhà vua của đế quốc Khmer (Campuchia ngày nay) đã cho xây dựng cung điện, đền thờ, đường sá, những hồ chứa nước lớn, nổi bật trong số đó là hai hồ chứa nước khổng lồ là Đông Baray và Tây Baray. Quần thể Angkor Thom và Angkor Wat cũng là những tuyệt tác kiến trúc ra đời trong thời kì đế quốc Khmer tồn tại.

Trong khi đó, Cahokia là thành phố lớn nhất ở Bắc Mỹ trước khi người châu Âu đổ bộ. Bắt nguồn từ một ngôi làng nhỏ ven sông ở hạ lưu sông Mississippi, Cahokia trở thành một đô thị rộng lớn với hơn 30.000 dân định cư ở hai bên bờ sông. Người dân nơi đây đã xây dựng các kim tự tháp bằng đất chọc trời và các lối đi ở trên cao.

Từ năm 900 - 1300, Cahokia là trung tâm của văn hóa Mississippi, nền văn hóa đã gắn kết các thị trấn và làng mạc nằm dọc theo con sông lớn từ Wisconsin đến Louisiana, Hoa Kỳ ngày nay.

Cư dân của những thành phố này đã sinh sống như thế nào? Họ đã sáng tạo ra văn hóa gì? Nguyên nhân nào khiến thành phố phát triển và rồi lại bị vùi lấp? Sau khi rời khỏi thành phố, người dân từng sống ở đó đi đâu? Những thành phố đã sụp đổ và biến mất ấy để lại những di tích gì và những mảnh vụn đó đắp nặn lại lịch sử như thế nào?... Cuốn sách này chính là lời giải đáp cho những câu hỏi đó.

Theo dấu sự phát triển ban đầu của quy hoạch đô thị, Newitz cũng giới thiệu cho chúng ta những người lao động vô danh - nô lệ, phụ nữ, người nhập cư và người lao động chân tay. Chính họ là người đã xây dựng nên các thành phố này và tạo nên những di tích tồn tại hàng thiên niên kỉ. Đây cũng chính là ý tưởng mới đầy sáng tạo của tác giả.

"Bốn thành phố biến mất" là một cuộc hành trình vào quá khứ bị lãng quên, dẫn dắt bạn nhìn xuyên thấu nhiều tầng lớp nguyên nhân chồng chéo nhau dẫn đến kết cục một thành phố bị biến mất. Từ đó cũng giúp chúng ta nhìn thấy trước tương lai về cuộc sống tại thành phố của phần lớn người dân trên trái đất.

Tác giả hi vọng rằng những câu chuyện lịch sử sâu sắc trong cuốn sách này có thể cho chúng ta thấy cần phải làm những gì để hồi sinh một thành phố và môi trường tự nhiên xung quanh. Sau tất cả, bài học từ những sai lầm trong quá khứ chính là bài học quý giá nhất dành cho chúng ta để ứng xử, trân trọng và giữ gìn thành phố của mình trong hiện tại.