Phân cấp quản lý nhân sự giáo dục: Giao việc phải giao quyền

Minh bạch trong tuyển dụng và điều động nhân sự

Trong quá trình đổi mới quản trị giáo dục và triển khai Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, một vấn đề đang được đặt ra là: việc giao Chủ tịch UBND cấp xã thẩm quyền điều động, thuyên chuyển, biệt phái, bố trí, phân công và điều chỉnh vị trí việc làm đối với nhân sự tại các cơ sở giáo dục công lập do xã quản lý liệu đã thực sự phù hợp với yêu cầu thực tiễn hay chưa? Đây là nội dung nhận được nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội, bởi liên quan trực tiếp đến hiệu quả quản trị nhân sự - yếu tố then chốt trong phát triển nguồn nhân lực ngành Giáo dục.

Theo đại biểu Triệu Thị Ngọc Diễm (đoàn TP Cần Thơ), việc trao thẩm quyền cho Chủ tịch UBND cấp xã thể hiện tinh thần phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp, đồng thời tạo điều kiện để địa phương chủ động hơn trong quản lý đội ngũ giáo viên, cán bộ và nhân viên trường học thuộc phạm vi quản lý.

Tuy nhiên, bà Diễm cho rằng thực tiễn đặt ra nhiều thách thức. Ở cấp xã không có cơ quan chuyên môn về giáo dục; bộ phận Văn hóa - Xã hội chỉ có một công chức phụ trách lĩnh vực giáo dục - đào tạo. Trong khi đó, công tác điều động, thuyên chuyển hay bố trí nhân sự ngành Giáo dục không đơn thuần là thủ tục hành chính, mà là quy trình quản trị nhân lực chuyên sâu, đòi hỏi đánh giá toàn diện về trình độ chuyên môn, phẩm chất đạo đức, năng lực phát triển nghề nghiệp và khả năng đáp ứng yêu cầu trong môi trường sư phạm.

Bà Diễm phân tích, công tác quản lý, điều động, tuyển dụng hay đánh giá nhân sự giáo dục không thể tách rời hệ thống quản lý chuyên môn của ngành Giáo dục. Hiện nay, thẩm quyền này vẫn được giao cho Giám đốc Sở GD&ĐT nhằm bảo đảm tính thống nhất, chuyên môn hóa và tránh tình trạng mỗi địa phương ban hành cơ chế riêng dẫn tới thiếu đồng bộ.

Nếu giao toàn bộ thẩm quyền về nhân sự cho cấp xã, đại biểu lo ngại có thể phát sinh nguy cơ đánh giá thiếu khách quan, thiếu chiều sâu chuyên môn, thậm chí ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ do thiếu thông tin và năng lực chuyên môn trong lĩnh vực giáo dục. Bên cạnh đó, cách làm này chưa thực sự phù hợp với tinh thần Nghị quyết 71, vốn nhấn mạnh sự gắn kết giữa quản lý chuyên môn với quản lý nhân sự và tài chính.

Từ những phân tích trên, bà Diễm đề xuất chỉ nên phân cấp một phần: UBND cấp xã có quyền bố trí nhân sự phù hợp mô hình chính quyền hai cấp, nhưng không tách rời vai trò đánh giá chuyên môn, nghiệp vụ của cơ quan giáo dục. Việc quản lý cần được xây dựng trên cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa cấp quản lý địa phương và ngành Giáo dục, bảo đảm thống nhất và toàn diện.

Không chỉ dừng ở câu chuyện phân quyền, đại biểu Ngọc Diễm cũng kiến nghị trong quá trình hoàn thiện và triển khai Nghị quyết 71 cần bổ sung các giải pháp cụ thể nhằm đẩy mạnh phân cấp gắn với phân bổ nguồn lực; tăng cường tự chủ, trách nhiệm giải trình của cơ sở giáo dục; tinh gọn đầu mối quản lý nhưng vẫn bảo đảm nguyên tắc quyền hạn đi đôi với trách nhiệm.

Tại cấp xã, vẫn còn nhiều “điểm nghẽn” về nhân lực và nguồn lực. Theo bà Diễm, dù được giao thêm nhiệm vụ từ cấp tỉnh, huyện, song việc phân cấp chưa đi kèm phân bổ nguồn lực tương ứng, khiến xã, phường và các cơ sở giáo dục lúng túng, thiếu chủ động trong triển khai nhiệm vụ. Vì vậy, quá trình hoàn thiện cơ chế phân quyền cần đồng thời bảo đảm điều kiện thực thi, tránh tình trạng “giao việc nhưng không giao nguồn lực”.

Bảo đảm công bằng và nhất quán

Cho rằng nguyên tắc phân cấp trong quản lý nhân sự giáo dục là cần thiết, ông Phạm Hùng Thắng (Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Bình) lưu ý, để vận hành hiệu quả, chính sách phải đi kèm quy định rõ ràng nhằm bảo đảm tính công khai, minh bạch và công bằng. Theo ông, việc giao thẩm quyền cho Giám đốc Sở GD&ĐT là phù hợp, song cần thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa sở và chính quyền cấp xã trong hai chiều điều động – tiếp nhận nhân sự giáo dục.

Nếu thiếu hướng dẫn cụ thể, việc phân cấp rất dễ dẫn tới lạm quyền, phát sinh tiêu cực hoặc gây khó khăn khi triển khai. Vì vậy, mô hình phân cấp phải đủ chặt chẽ để kiểm soát rủi ro, bảo đảm hiệu quả công tác điều động, thuyên chuyển giáo viên.

Từ góc nhìn thực tiễn quản lý giáo dục, ông Hoàng Văn Cường (Đoàn Đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) nhấn mạnh, muốn có nhà trường tốt phải có đội ngũ giáo viên tốt, tâm huyết và có danh dự nghề nghiệp, được tuyển dụng thông qua quy trình minh bạch. Theo ông, khâu then chốt trong phát triển đội ngũ là tuyển dụng, và giải pháp bảo đảm công bằng, hiệu quả nhất hiện nay là tổ chức thi tuyển tập trung.

Việc tổ chức nhiều kỳ thi riêng lẻ ở từng xã, từng trường dễ phát sinh hàng loạt hệ lụy: tốn kém nguồn lực, chất lượng đề thi không đồng đều, tiêu chí đánh giá khác nhau giữa các đơn vị. Hệ quả là người có năng lực trung bình có thể trúng tuyển ở nơi ra đề dễ, trong khi thí sinh giỏi lại có nguy cơ trượt ở trường có đề thi khó hơn. Ứng viên cũng phải di chuyển liên tục giữa nhiều điểm thi để tìm cơ hội phù hợp.

Để khắc phục bất cập, ông Cường đề xuất Sở GD&ĐT tổ chức một kỳ thi chung cho toàn tỉnh. Kết quả thi được sử dụng làm thước đo thống nhất, các trường căn cứ điểm từ cao xuống thấp để tuyển chọn. Cách làm này vừa mở rộng cơ hội cho thí sinh, vừa giúp nhà trường tuyển được người phù hợp nhất.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh tỷ lệ sinh giảm và quá trình di cư diễn ra mạnh, cơ cấu học sinh biến động nhanh dẫn tới tình trạng nơi thừa, nơi thiếu giáo viên ngay trong cùng địa bàn. Vì vậy, cần trao quyền điều động, phân bổ giáo viên linh hoạt cho Sở GD&ĐT nhằm kịp thời điều tiết nguồn nhân lực, tránh kéo dài tình trạng “thừa - thiếu cục bộ” như hiện nay.