Kỳ vọng mới với sách giáo khoa điện tử

Tạo trải nghiệm học tập mới

Theo ông Phạm Văn Giềng - Phó Hiệu trưởng Trường THCS và THPT Sư phạm (Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2), sách giáo khoa điện tử không chỉ là việc số hóa tài liệu mà cần tạo ra những trải nghiệm học tập mới cho học sinh.

Ông kỳ vọng học liệu số sẽ bao gồm các mô phỏng thí nghiệm, hoạt động tương tác, bài luyện tập tự động chấm và phản hồi tức thì; đồng thời hỗ trợ cá thể hóa học tập thông qua trí tuệ nhân tạo, giúp giáo viên dễ dàng thiết kế các nhiệm vụ học tập phù hợp với từng học sinh. Khi đó, sách không chỉ là phương tiện đọc, mà trở thành công cụ để học sinh thao tác, phát triển tư duy và hình thành năng lực tự học.

Từ thực tế giảng dạy tại vùng cao, cô Phạm Nguyễn Trang Ngân - Trường THPT A Lưới (TP Huế), mong muốn sách giáo khoa điện tử được thiết kế với chế độ ngoại tuyến hiệu quả, cho phép học sinh tải trước toàn bộ nội dung và sử dụng khi về nhà không có kết nối Internet.

Cô cũng đề xuất các mô phỏng thí nghiệm vật lí nhẹ, dễ vận hành trên điện thoại cấu hình thấp, giúp học sinh thực hành và hình dung hiện tượng khi thiết bị thí nghiệm còn thiếu thốn.

Sách giáo khoa điện tử nên tích hợp ngân hàng câu hỏi ngắn với phản hồi tức thì, tính năng ghi chú cá nhân và công cụ theo dõi mức độ học tập của học sinh, từ đó hỗ trợ giáo viên điều chỉnh phương pháp dạy học phù hợp. Giao diện sách cần tinh gọn, tránh phân tán chú ý và được tối ưu để hoạt động ổn định trên các thiết bị phổ thông mà học sinh vùng cao đang sử dụng.

Ông Nguyễn Minh Đạo - Hiệu trưởng Trường THPT Lam Kinh (Thanh Hóa), đề xuất sách giáo khoa điện tử được bổ sung tính năng gợi ý và hướng dẫn học tập cá nhân hóa. Hệ thống sẽ tự động phân tích mức độ hiểu bài của học sinh, gợi ý bài tập phù hợp với năng lực từng em và cho phép học sinh tự đánh giá tiến độ học tập.

Đồng thời, sách cần tích hợp hệ thống bài tập tương tác đa dạng như trắc nghiệm, kéo - thả, mô phỏng, trò chơi hóa, có chấm điểm tự động và phản hồi tức thì, giúp giáo viên theo dõi mức độ hoàn thành của học sinh theo từng mục nhỏ.

Ông cũng nhấn mạnh vai trò của các video, mô phỏng, thí nghiệm ảo chất lượng cao, giúp học sinh dễ hình dung kiến thức, tiết kiệm thời gian và giảm rủi ro khi thực hành. Các tính năng ghi chú cá nhân, tự đồng bộ giữa các thiết bị, đồng thời cho phép giáo viên chia sẻ các “ghi chú mẫu” hoặc hướng dẫn học tập cũng là những điểm cần thiết.

Một tính năng khác được đề xuất là khả năng tự tạo bài giảng tích hợp từ sách giáo khoa điện tử, cho phép giáo viên trích xuất nội dung, hình ảnh, video để đưa vào bài giảng; thao tác kéo – thả hoặc xuất sang PowerPoint, đồng bộ với kho học liệu sẵn có.

Hệ thống cũng nên hỗ trợ theo dõi tiến bộ học tập của học sinh thông qua thống kê số lần truy cập bài học, thời gian học và mức độ hoàn thành. Đặc biệt, để bảo đảm công bằng trong tiếp cận học liệu, sách giáo khoa điện tử cần cho phép học sinh tải bài học sử dụng offline khi không có kết nối Internet thường xuyên.

Cuối cùng, ông Đạo đề xuất tích hợp kênh tương tác trực tiếp giữa giáo viên và học sinh ngay trên sách giáo khoa điện tử, tạo điều kiện thuận lợi cho việc đặt câu hỏi, trao đổi nhanh và tăng cường kết nối giữa hoạt động dạy và học.

Lưu ý khi sử dụng

Để sử dụng sách giáo khoa điện tử hiệu quả, ông Nguyễn Minh Đạo lưu ý giáo viên cần bám sát mục đích sư phạm, lựa chọn nội dung phù hợp với trình độ và nhận thức của học sinh. Thầy cô cũng cần hướng dẫn học sinh khai thác hiệu quả các tính năng của sách, kiểm soát thời lượng sử dụng thiết bị, đảm bảo an toàn thông tin và bảo vệ thiết bị.

Đối với học sinh, sách giáo khoa điện tử cần được sử dụng đúng theo kế hoạch học tập, biết tận dụng các tính năng hỗ trợ để nâng cao hiệu quả học tập. Các em cần bảo vệ mắt và sức khỏe khi học trên thiết bị điện tử, tôn trọng bản quyền, không chia sẻ tài liệu trái phép và duy trì thái độ, hành vi văn minh trong môi trường học trực tuyến.

Cô Phạm Nguyễn Trang Ngân nhấn mạnh giáo viên cần làm chủ bài dạy, sử dụng công nghệ như công cụ hỗ trợ, không để bài học phụ thuộc hoàn toàn vào thiết bị. Thầy cô nên bố trí thời lượng sử dụng màn hình hợp lý, hướng dẫn học sinh tư thế học tập an toàn và khai thác sách theo hướng tương tác, ghi chú, luyện tập, thay vì chỉ xem hình ảnh.

Với học sinh, cần sử dụng sách giáo khoa điện tử đúng mục đích, quản lý thời gian hợp lý, bảo vệ thông tin cá nhân và không bị phân tán bởi các ứng dụng khác trên thiết bị. Đặc biệt, học sinh vùng cao, thường dùng chung thiết bị với gia đình, cần được hướng dẫn cách lưu trữ, truy cập và sử dụng tài liệu an toàn, tránh xóa nhầm hoặc tiếp xúc với nội dung không phù hợp. Những lưu ý này giúp sách giáo khoa điện tử phát huy tối đa vai trò hỗ trợ học tập và tăng cường tính chủ động của người học.

Nêu quan điểm về nội dung này, ông Phạm Văn Giềng nhấn mạnh cả giáo viên và học sinh đều cần được hướng dẫn để khai thác sách giáo khoa điện tử đúng cách. Cụ thể, học sinh cần có tài liệu hướng dẫn rõ ràng, trong khi giáo viên cần được tập huấn về phương pháp dạy học số, tránh biến sách điện tử thành slide trình chiếu.

Nhà trường cũng cần kiểm soát mức độ sử dụng, tránh tình trạng lệ thuộc thiết bị, ảnh hưởng đến thị lực và giảm các hoạt động tương tác trực tiếp giữa người với người. Theo ông, công nghệ chỉ thực sự phát huy hiệu quả khi đi kèm năng lực sử dụng và sự cân bằng giữa giáo viên và học sinh.