Trưng bày đồ trang sức, hiện vật tái hiện đời sống người Việt cổ tại khu di tích Vườn Chuối

Không gian 750m2 được chia thành 5 phần: Hành trình khám phá, Hội tụ và kết tinh các nền văn hóa, Bảo vệ phát huy giá trị di sản di chỉ Vườn Chuối, Các nhà khoa học gắn với Vườn Chuối và Góc trải nghiệm làm nhà khảo cổ học.

Dành cho du khách có nhu cầu nghiên cứu sâu hơn, bảo tàng bày bán ấn phẩm “Khám phá Vườn Chuối (Hà Nội) qua mùa khai quật năm 2024-2025.” Sách giới thiệu hành trình khám phá di tích, diễn giải các hiện vật và sức sống của di sản khảo cổ Vườn Chuối trong cuộc sống đương đại.

Một số hiện vật nổi bật phải kể tới rìu bích chất liệu đá ngọc màu xanh - biểu trưng quyền lực thủ lĩnh, là đồ tùy táng trong một ngôi mộ giai đoạn Tiền Đông Sơn cách nay khoảng 3.500 năm; vật đeo mô phỏng hình đầu chim phượng; sưu tập đồ ngọc gồm vật trang sức vòng, khuyên tai, chuỗi hạt hay những vật tượng trưng cho quyền lực của tầng lớp thủ lĩnh (nha chương, vật đeo dạng mũi nhọn…

Cùng ngày khai mạc trưng bày, di chỉ Vườn Chuối được trao Bằng chứng nhận di tích cấp thành phố. Di tích Vườn Chuối (xã Hoài Đức, Hà Nội) là địa điểm khảo cổ tiêu biểu cho thời đại Kim khí ở miền Bắc Việt Nam, phản ánh sự phát triển liên tục của một làng cổ gần 4.000 năm, qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên, Đồng Đậu, Gò Mun, Đông Sơn và Hậu Đông Sơn.

Từ khi phát hiện năm 1969, di tích đã trải qua 11 lần khai quật với tổng diện tích 7.555m². Đặc biệt, đợt khai quật khu vực phía Tây (từ tháng 3/2024 đến tháng 3/2025) trên diện tích 6.000m² đã làm xuất lộ cơ bản không gian phân bố, những dấu tích quan trọng liên quan đến khu vực cư trú, dấu tích sinh hoạt hàng ngày, các công xưởng chế tác đồ đá, đồ gỗ, nơi chôn cất người chết và nhiều di vật tiêu biểu của giai đoạn văn hóa tiền Đông Sơn - Đông Sơn.

Kết quả chỉnh lý, nghiên cứu hệ thống di tích, di vật từ cuộc khai quật mới đây do Bảo tàng Hà Nội phối hợp với Viện Khảo cổ học và Trường Đại học KHXH&NV - Đại học Quốc gia Hà Nội thực hiện cho thấy nhiều phát hiện mới:

Về di tích, nghiên cứu mặt bằng cư trú cho thấy quá trình phát triển liên tục của một làng Việt cổ qua các thời kỳ. Từ hình thái tụ cư ban đầu trên địa hình cao của các gò đất, với hệ thống hào bao quanh gắn với các dòng chảy tự nhiên, không gian cư trú dần mở rộng xuống các khu vực thấp lân cận và xuất hiện loại hình nhà sàn, nhà dài. Kết quả nghiên cứu di cốt cho thấy tục nhổ răng cửa phổ biến cách nay khoảng 3.500 năm trong giai đoạn Phùng Nguyên muộn, về sau không còn tồn tại. Các nghề thủ công như chế tác đồ ngọc, đồ gốm, gỗ, đúc đồng đã đạt mức chuyên hóa cao, đặc biệt khu chế tác ngọc được bố trí quy củ, có khả năng tồn tại một không gian nghi lễ kề bên.

Về di vật, đợt chỉnh lý năm 2025 xử lý hơn 15.000 gốm mảnh, gần 5 nghìn tấn đất chứa mẫu di tích thực vật và khoảng 15.000 hiện vật thuộc các nhóm chất liệu đá, đồng, gốm, gỗ, xương, sắt... Mặc dù vẫn đang trong quá trình chỉnh lý, nhưng bước đầu xác định nhiều hiện vật quý hiếm lần đầu xuất hiện trong nghiên cứu thời Kim khí ở miền Bắc Việt Nam và Hà Nội như: rìu bích bằng ngọc xanh, vật đeo hình đầu chim phượng và sưu tập đồ ngọc biểu trưng quyền lực của tầng lớp thủ lĩnh.

Những tư liệu này tiếp tục khẳng định giá trị lịch sử - văn hóa đặc biệt của di tích Vườn Chuối. Đây là di chỉ cư trú, mộ táng và là khu công xưởng thủ công phát triển liên tục qua các giai đoạn văn hóa Phùng Nguyên - Đồng Đậu - Gò Mun - Đông Sơn và hậu Đông Sơn. Vườn Chuối là đại diện tiêu biểu cho một ngôi làng mang đậm dấu ấn cư dân nông nghiệp trồng lúa nước, những người đã đến khai phá, chiếm lĩnh và làm chủ vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng từ gần 4.000 năm trước, tạo tiền đề cho sự hình thành Nhà nước sơ khai của người Việt cổ.