Thành phố Hồ Chí Minh: Phát huy hơn nữa hiệu quả dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng

Nhiều kỳ vọng

Dự án Giải quyết ngập do triều khu vực thành phố Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu (dự án chống ngập 10.000 tỷ đồng hay còn gọi là Dự án 1547) là dự án quy mô lớn nhằm kiểm soát ngập cho khu vực rộng 570 km² với khoảng 6,5 triệu dân thuộc bờ hữu sông Sài Gòn và trung tâm thành phố .

Dự án được khởi công từ năm 2016 và đã hoàn thành khoảng 92% khối lượng công việc, nhưng đã bị đình trệ từ năm 2020 do các vướng mắc pháp lý liên quan hình thức thanh toán theo hợp đồng xây dựng - chuyển giao (BT). Gần đây, dự án đang có những tín hiệu tích cực để khởi động lại sau khi Chính phủ ban hành Nghị quyết 212/NQ-CP ngày 21-7-2025 nhằm tháo gỡ các khó khăn của dự án.

Là người dân sống lâu năm tại đường Trần Xuân Soạn, đoạn gần chân cầu Tân Thuận (phường Tân Thuận, thành phố Hồ Chí Minh), ông Trương Xuân Bảo, 78 tuổi, chia sẻ ông và nhiều người dân khu vực này rất mong dự án sớm đi vào hoạt động.

“Mỗi khi triều cường lên trên báo động 3, nước tràn qua bờ kênh Tẻ gây ngập nhiều nhà nơi trũng thấp. Như đợt triều cường hôm 4-12, nước lên đến 1,8m, hơn báo động 3 là 0,3m làm hẻm vào nhà tôi ngập đến ngang ống chân. Ngay sát khu tôi ở là cống ngăn triều Tân Thuận đã xây gần xong, nhưng mãi chưa hoạt động. Chúng tôi mong từng ngày công trình vận hành”, ông Bảo nói.

Theo UBND thành phố Hồ Chí Minh, do tác động của biến đổi khí hậu toàn cầu, thiên tai ngày càng diễn ra phức tạp, khó lường. Trong đó, triều cường, mưa lớn là những loại hình thiên tai đã chuyển từ mức “điểm - sự kiện” sang “rủi ro hệ thống”, làm gia tăng mức độ ảnh hưởng, thiệt hại.

Khu vực thành phố Hồ Chí Minh thuộc vùng hạ du sông Sài Gòn - Đồng Nai và có hơn 3.000 tuyến sông, kênh, rạch lớn chảy qua, cùng với hồ Dầu Tiếng, hồ Trị An ở thượng nguồn. Địa hình vùng ven sông có cao độ thấp trũng, dọc theo bờ sông, rạch có nền địa chất yếu. Những khu vực này còn chịu ảnh hưởng chế độ bán nhật triều biển Đông. Vì vậy, nước biển dâng cũng gây ra cho thành phố nguy cơ ngập úng, sạt lở bờ sông, rạch.

Theo Phó Chủ tịch UBND thành phố Hồ Chí Minh Bùi Minh Thạnh, trong bối cảnh đó, thành phố đang khẩn trương phối hợp giải quyết các khó khăn, vướng mắc nhằm đưa Dự án 1547 hoàn thành năm 2026, đưa vào vận hành trong năm 2027.

Phát huy hơn nữa hiệu quả dự án

Không dừng lại ở việc chống ngập do triều cường, từ tháng 11-2022 đến tháng 11-2025, các nhà khoa học tại Trường Đại học Quốc tế - Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã nghiên cứu đánh giá tình hình diễn biến xâm nhập mặn khi vận hành các cống ngăn triều thuộc Dự án 1547 trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp. Tháng 12-2025, cơ quan chức năng thành phố Hồ Chí Minh đã nghiệm thu đề tài.

Cụ thể, 36 tháng nghiên cứu, nhóm nhận thấy khi 6 cống ngăn triều đóng lại để ngăn triều cường gây ngập vùng trũng thấp ven sông, rạch, sẽ làm thay đổi chế độ thủy động lực trên các tuyến sông. Với 24 kịch bản đánh giá được diễn biến mặn theo từng tình huống vận hành cống và kịch bản biến đổi khí hậu đến năm 2050, nhóm đã chứng minh được khi các cống ngăn triều vận hành theo đúng quy trình, xâm nhập mặn trên các tuyến sông chính có xu hướng giảm đáng kể, đặc biệt tại sông Sài Gòn với mức giảm lên đến 30 - 40% ở một số thời điểm.

Ngược lại, khi áp dụng chế độ vận hành lấy nước cải thiện môi trường tại một số cống như Bến Nghé, Tân Thuận, Phú Xuân, dòng triều bị hút vào có thể làm gia tăng mặn cục bộ, nhất là theo kịch bản biến đổi khí hậu RCP8.5 đến năm 2050 dự báo mực nước tăng 23 - 29 cm và độ mặn tăng 9 - 24%. Điều này có thể gây thiệt hại lên tới 500 tỷ đồng cho vùng trồng mai và lúa tại khu vực Nam Bình Chánh, nếu không có hệ thống bảo vệ.

Xâm nhập mặn gia tăng cũng có thể gây thiệt hại đến 817 tỷ đồng với Nhà máy nước Tân Hiệp. Nếu hệ thống cống vận hành phù hợp, mức thiệt hại có thể giảm xuống còn khoảng 547 - 574 tỷ đồng. Trên cơ sở này, nhóm nghiên cứu đã xây dựng bản đồ phân vùng rủi ro hạn mặn và bản đồ đẳng trị xâm nhập mặn cho từng kịch bản, nhằm hỗ trợ công tác quan trắc, dự báo và điều hành nguồn nước.

PGS.TS Phạm Ngọc, trưởng nhóm nghiên cứu, cho biết nhóm đã kiến nghị các cấp thẩm quyền và các bên liên quan của thành phố Hồ Chí Minh xem xét xây dựng hồ chứa nước ngọt đa mục tiêu tại thượng nguồn sông Sài Gòn, bổ sung cống điều tiết An Hạ 2, đồng thời phát huy vai trò của hệ thống cống kiểm soát ngập tại khu vực Thủ Đức.

Nhóm cũng đã khuyến cáo thành phố tăng cường giải pháp phi công trình như nâng cao năng lực quan trắc, cảnh báo sớm, điều phối nguồn nước theo mùa và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng trong ứng phó hạn mặn; ứng dụng công nghệ tiến tới tích hợp vào hệ thống dự báo, cảnh báo sớm ứng dụng IoT và AI để hệ thống cống ngăn triều phát huy hơn nữa hiệu quả khi vận hành.