Thu thuế chuyển nhượng vàng miếng: Giảm đầu cơ, minh bạch giao dịch

Theo Luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) sửa đổi được Quốc hội thông qua sáng 10/12, thu nhập từ chuyển nhượng vàng miếng được bổ sung vào diện chịu thuế, với thuế suất 0,1% trên giá mua bán từng lần.

Quốc hội giao Chính phủ quy định ngưỡng giá trị vàng miếng phải chịu thuế và thời điểm áp dụng. Đồng thời, Chính phủ cũng có trách nhiệm điều chỉnh sắc thuế này phù hợp với lộ trình quản lý thị trường vàng.

Trước đó, cơ quan thẩm tra đề nghị Chính phủ cân nhắc việc áp thuế với chuyển nhượng vàng miếng để tránh bất cập cho người dân không vì mục đích đầu cơ, kinh doanh. Chính phủ cũng được đề nghị cần phân định rõ giữa lướt sóng và tích trữ lâu dài, nhằm đảm bảo mục tiêu kiểm soát hoạt động đầu cơ và lành mạnh hóa thị trường.

Tại báo cáo giải trình, tiếp thu trước khi Quốc hội biểu quyết thông qua luật, Chính phủ cho rằng áp thuế chuyển nhượng với vàng là bước đi cần thiết, góp phần hạn chế đầu cơ vàng, thu hút nguồn lực xã hội tham gia vào nền kinh tế.

Việc giao Chính phủ quy định ngưỡng giá trị vàng miếng chịu thuế, nhằm loại trừ trường hợp cá nhân mua bán vàng để tiết kiệm, cất giữ. Điều này phù hợp với tập quán mua vàng tích trữ của một bộ phận người dân hiện nay.

Thực tế, thuế là công cụ hữu hiệu điều tiết thị trường nhưng chưa từng được áp dụng với vàng ở Việt Nam. Giới phân tích cho rằng việc đánh thuế với kim loại quý có thể mang lại nguồn thu cho ngân sách Nhà nước, đồng thời lập lại sự công bằng với các kênh đầu tư khác như chứng khoán - bất động sản.

Giải pháp này cũng giúp chống “vàng hóa” nền kinh tế, bởi người mua sẽ phải tính toán thời gian nắm giữ, tiên liệu lời lỗ dựa trên biến động của giá thế giới, trong nước và mức thuế phải nộp.

Biến động của thị trường vàng trong nước là một trong những vấn đề được nhiều đại biểu quan tâm tại các phiên thảo luận ở tổ và hội trường tại kỳ họp này. Giá vàng tăng cao thời gian qua, chênh lệch giữa giá vàng trong nước và thế giới có những thời điểm trên 20 triệu đồng mỗi lượng.

Để ổn định thị trường, Chính phủ đã đưa ra nhiều biện pháp, gồm tăng thanh, kiểm tra. Từ 10/10, cơ chế Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng được xóa bỏ. Bên cạnh đó, khung pháp lý về sàn giao dịch vàng đang được Ngân hàng Nhà nước nghiên cứu, trình Chính phủ. Mô hình này được kỳ vọng sẽ giúp minh bạch hóa giao dịch, giúp Chính phủ quản lý được thị trường vàng.

Đưa vàng về đúng vị thế

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long nhận định, việc đưa vàng vào phạm vi điều chỉnh của Luật Thuế TNCN là cần thiết và hoàn toàn hợp lý trong bối cảnh thị trường vàng xuất hiện dấu hiệu đầu cơ mạnh.

“Đưa giao dịch vàng vào Luật Thuế TNCN là đúng, với mức 0,1% là hợp lý. Nó vừa tạo nguồn thu, vừa hạn chế bớt các mặt tiêu cực trong giao dịch. Vấn đề quan trọng nhất nằm ở phương pháp đánh thuế và đối tượng chịu thuế.

Đừng đánh đồng tất cả. Với người đầu cơ gây méo mó thị trường thì phải đánh, còn người tiêu dùng chính đáng hay tích lũy tài sản thì nên có cách xử lý khác”, ông Long nói.

Vị chuyên gia cũng cho rằng, trước khi áp dụng, cần cân nhắc ba câu hỏi trọng tâm: Việc đánh thuế có khiến giá vàng tăng thêm hay không, có phát sinh giao dịch ngầm để trốn thuế hay không và cơ chế thu - nộp thuế có khả thi, minh bạch hay không.

Chuyên gia kinh tế Ngô Trí Long cũng thông tin thêm, đánh thuế trên giao dịch là phương án phù hợp nhất trong bối cảnh hiện nay, tương tự như cách đánh thuế đối với bất động sản. Việc đánh thuế vào phần chênh lệch giá được ông đánh giá là khó khả thi vì không xác định được giá gốc tại từng thời điểm mua, trong khi đánh theo doanh số giao dịch “vừa khả thi, vừa minh bạch”.

Ở một góc nhìn khác, luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài - Giám đốc Công ty Luật TNHH Thuế và Luật Hà Nội nhận định, việc áp thuế 0,1% cho giao dịch vàng miếng chỉ nên coi là bước đi kỹ thuật tạm thời, nhằm khởi động cơ chế quản lý bằng dữ liệu.

Thuế hiện nay đánh vào giá trị chuyển nhượng, không phản ánh đúng bản chất lợi nhuận hay đầu cơ. Người đầu tư dài hạn và người lướt sóng chịu chung một mức thuế, điều này chưa công bằng và chưa đạt hiệu quả điều tiết.

Theo luật sư Nguyễn Thị Thu Hoài, Việt Nam nên hướng đến đánh thuế trên phần chênh lệch lợi nhuận, tức phần giá trị tăng thêm giữa giá mua và giá bán, đồng thời miễn hoặc giảm thuế cho người nắm giữ dài hạn, tương tự chính sách ở nhiều nước châu Âu.

Cách này giúp phân biệt đầu cơ với đầu tư hợp pháp, đồng thời khuyến khích người dân giao dịch qua kênh chính thức và khai báo trung thực. Một chính sách thuế dù được thiết kế tốt đến đâu cũng khó phát huy tác dụng nếu thiếu minh bạch dữ liệu giao dịch.

Khi chưa có cơ sở dữ liệu tập trung, chưa giám sát được dòng tiền, thì mức thuế cao hay thấp đều không đủ sức kiểm soát. Cần quản lý thị trường vàng trên nền tảng số, nơi mọi giao dịch đều được ghi nhận và khấu trừ thuế tự động. Khi đó, người dân sẽ thấy rõ lợi ích của việc tuân thủ và giao dịch hợp pháp.