Nhiều điểm mới mang tính đột phá trong quan điểm phát triển kinh tế

Phóng viên: Trước hết, bà đánh giá như thế nào về nội dung định hướng phát triển kinh tế được đề cập trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng - đang được lấy ý kiến Nhân dân rộng rãi.

PGS.TS. Đặng Thị Huyền Anh: Có thể thấy, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng đã đưa ra nhiều điểm mới mang tính đột phá trong tư duy phát triển kinh tế.

Theo tôi, Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV không chỉ kế thừa mà còn phát triển tư duy lý luận của Đảng lên một tầm mức mới, đặc biệt trên lĩnh vực kinh tế, thể hiện qua 5 điểm cốt lõi. Đó là:

Một là, xác lập mô hình tăng trưởng mới một cách rõ nét, trong đó "khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số là động lực chính". Điều này cho thấy quyết tâm chuyển đổi từ mô hình dựa vào vốn và lao động giá rẻ sang mô hình dựa trên tri thức và hiệu suất.

Hai là, một điểm mới mang tính đột phá là sự khẳng định vị thế của kinh tế tư nhân, xác định đây là một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế. Đây là sự nâng tầm mạnh mẽ so với các đại hội trước, mở đường cho những cơ chế, chính sách đột phá cho khu vực kinh tế này. 

Ba là, lần đầu tiên Đảng ta xác định "đối ngoại, hội nhập quốc tế" là nhiệm vụ "trọng yếu, thường xuyên". Sự thay đổi chiến lược này đặt ra yêu cầu phải gắn kết chặt chẽ trụ cột ngoại giao với phát triển kinh tế, phục vụ trực tiếp cho mục tiêu xây dựng tự chủ chiến lược.

Bốn là, việc xác định thể chế kinh tế là trọng tâm cho thấy sự ưu tiên rõ ràng trong việc tháo gỡ các rào cản pháp lý để khơi thông nguồn lực phát triển.

Năm là, lần đầu tiên chương trình hành động được đưa vào dự thảo báo cáo. Đây là một bước cải cách trong thể hiện tư duy "nói đi đôi với làm", tăng tính khả thi và cải thiện độ trễ trong triển khai chủ trương, chính sách.

Phóng viên: Từ góc nhìn nghiên cứu của mình, bà có đóng góp như thế nào cho Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng về các nội dung định hướng phát triển kinh tế?

PGS.TS. Đặng Thị Huyền Anh: Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu được dự báo tiếp tục đối mặt với nhiều bất định, tốc độ tăng trưởng chậm lại ở các đối tác kinh tế chủ chốt như Hoa Kỳ và Trung Quốc. Cùng với nguy cơ gia tăng từ căng thẳng thương mại và các rủi ro địa chính trị, việc Việt Nam đặt ra các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội mang tính đột phá (tăng trưởng GDP bình quân giai đoạn 2026 - 2030 đạt từ 10%/năm trở lên và GDP bình quân đầu người đến năm 2030 đạt khoảng 8.500 USD) thể hiện tầm nhìn lớn, song cũng đặt ra yêu cầu cấp bách về đổi mới mô hình tăng trưởng và đột phá thể chế. 

Theo tôi, cần cụ thể hóa vai trò "động lực quan trọng nhất" của kinh tế tư nhân. Hiện nay, động lực tăng trưởng của Việt Nam vẫn phụ thuộc lớn vào khu vực FDI và đầu tư công. Khu vực tư nhân trong nước, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa, vẫn gặp nhiều khó khăn trong tiếp cận vốn, đất đai và vướng mắc trong môi trường kinh doanh.

Trong bối cảnh đó, việc đặt kinh tế tư nhân vào vị trí động lực quan trọng nhất cho thấy một tín hiệu chính sách mạnh mẽ về định hướng tái cấu trúc các động lực tăng trưởng, song vẫn còn thiếu các cơ sở cụ thể về lượng; chẳng hạn như tỷ trọng vốn đầu tư tư nhân trong tổng đầu tư toàn xã hội và cơ chế, chính sách để hiện thực hóa mục tiêu này.

Phóng viên: Cụ thể hơn nữa, để thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân mạnh mẽ hơn, các định hướng chỉ đạo của Đảng cần được xây dựng như thế nào, thưa bà?

PGS.TS. Đặng Thị Huyền Anh: Kinh nghiệm của các nền kinh tế “cất cánh” như Hàn Quốc cho thấy, sự trỗi dậy của khu vực tư nhân không phải kết quả tự phát, mà là sản phẩm của chiến lược nhà nước kiến tạo phát triển, trong đó, nhà nước chủ động tạo lập môi trường thuận lợi, dẫn dắt bằng đầu tư công chiến lược và hỗ trợ có chọn lọc nhằm hình thành các doanh nghiệp tư nhân quy mô lớn, có sức cạnh tranh toàn cầu.

Do đó, có thể bổ sung một số điểm sau:

Thứ nhất, làm rõ một số định hướng trọng tâm nhằm cụ thể hóa chủ trương nâng cao vai trò của khu vực kinh tế tư nhân như động lực quan trọng nhất, trong mối quan hệ tương hỗ và hài hòa với các khu vực vốn đầu tư của toàn xã hội.

Cụ thể: (1) Xác định rõ vai trò của đầu tư công, tập trung nguồn lực vào hạ tầng kết nối, đổi mới sáng tạo và kết nối vùng - nhằm kích hoạt đầu tư xã hội, thay vì cạnh tranh nguồn lực với tư nhân; (2) Tăng tỷ trọng đầu tư tư nhân trong tổng đầu tư toàn xã hội; 

(3) Thiết lập cơ chế hỗ trợ chọn lọc cho khu vực tư nhân, chuyển từ hỗ trợ dàn trải sang hỗ trợ định hướng, ưu tiên doanh nghiệp có năng lực đổi mới, có khả năng tham gia chuỗi giá trị toàn cầu. Bảo đảm nguyên tắc hỗ trợ có điều kiện, cạnh tranh công bằng, minh bạch, chống đặc quyền; 

(4) Tăng cường liên kết thực chất giữa FDI và doanh nghiệp trong nước, thông qua cơ chế ràng buộc về chuyển giao công nghệ, đào tạo nhân lực và tỷ lệ nội địa hóa, bảo đảm sự lan tỏa giá trị.

Thứ hai, làm rõ định hướng ưu tiên cải cách thể chế cho kinh tế tư nhân. Để khu vực tư nhân thực sự trở thành động lực phát triển trung tâm, cần ưu tiên ba nhóm chính sách then chốt: (1) cải cách môi trường kinh doanh, bảo đảm công bằng và minh bạch; (2) phát triển thị trường vốn, tạo điều kiện cho doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận nguồn tài chính đa dạng, bền vững; và (3) thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khuyến khích doanh nghiệp đầu tư cho nghiên cứu và phát triển.

Dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV đã đặt ra những định hướng chiến lược đúng đắn, mang tầm nhìn dài hạn và khát vọng lớn. Để biến khát vọng thành hiện thực, yếu tố quyết định nằm ở khâu tổ chức thực thi. Việc tập trung nguồn lực để cải cách thực chất thể chế kinh tế, hỗ trợ kinh tế tư nhân sẽ là chìa khóa để Việt Nam vượt qua thách thức, nắm bắt cơ hội và tiến mạnh trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Phóng viên: Xin được trân trọng cảm ơn Bà !