Gia tăng xuất khẩu sản phẩm OCOP

Lợi thế nổi trội về tài nguyên thiên nhiên, khí hậu đa dạng cùng những giá trị đặc sắc của văn hóa vùng miền đã tạo cho Việt Nam có được hệ sinh thái sản vật và làng nghề truyền thống phong phú. Phát huy giá trị, việc triển khai Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP) trong những năm qua không chỉ góp phần nâng cao thu nhập, thúc đẩy phát triển kinh tế nông thôn mà còn từng bước khẳng định vai trò là kênh xây dựng và quảng bá thương hiệu quốc gia cho sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Đến nay, nhiều sản phẩm OCOP đã bắt đầu chinh phục các thị trường khó tính. Theo Văn phòng Điều phối nông thôn mới Trung ương, trong số 79 sản phẩm OCOP 5 sao cấp quốc gia, đã có 48 sản phẩm, chiếm hơn 60%, được xuất khẩu sang các thị trường lớn như Hoa Kỳ, Liên minh châu Âu và Nhật Bản. Đây đều là những thị trường yêu cầu khắt khe về tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc và minh bạch chuỗi cung ứng. Tại nhiều địa phương, các sản phẩm OCOP 3 sao, 4 sao đã từng bước tiếp cận thị trường quốc tế bằng con đường xuất khẩu chính ngạch hoặc xuất khẩu tại chỗ thông qua khách du lịch quốc tế. Điều này cho thấy các sản phẩm OCOP Việt Nam đã có bước tiến rõ rệt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng những bước tiến đạt được so với tiềm năng các sản phẩm OCOP vẫn còn khiêm tốn cả về quy mô và giá trị xuất khẩu. Hiện nhiều nhóm sản phẩm như: trà, cà phê, gia vị, thủ công mỹ nghệ đã được xuất khẩu ra thị trường quốc tế nhưng mới chỉ ở quy mô nhỏ, thiếu tính ổn định. Các chuyên gia phân tích, nguyên nhân chủ yếu là do hạn chế về quy mô sản xuất, năng lực đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế và khả năng tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Nhiều chủ thể OCOP vẫn gặp khó trong việc đảm bảo chất lượng đồng đều, sản lượng lớn và thiếu kỹ năng về nghiên cứu thị trường, marketing quốc tế, ngoại ngữ và logistics xuyên biên giới; cũng như mô hình sản xuất còn manh mún, thiếu liên kết khiến việc đáp ứng các đơn hàng lớn, dài hạn gặp nhiều khó khăn. Rào cản lớn nhất chính là việc vẫn còn có những chủ thể OCOP có tư duy tiếp cận thị trường xuất khẩu theo hướng “có gì bán nấy” mà không xuất phát từ nhu cầu, xu hướng phát triển thị trường và các tiêu chuẩn của thị trường quốc tế.

Từ phân tích thực tiễn trên, các chuyên gia cho rằng, hỗ trợ gia tăng xuất khẩu sản phẩm OCOP cần được xác định là nhiệm vụ trọng tâm, mang tính dài hạn. Tiếp tục có những bước tiến về giải pháp giúp ngày càng nhiều sản phẩm nông thôn Việt Nam đủ năng lực đi xa và phát triển bền vững. Bên cạnh đó, các chủ thể cần xây dựng uy tín vững chắc tại thị trường trong nước, đồng thời tuân thủ nghiêm ngặt các tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, an toàn thực phẩm và nhãn mác.

Về xúc tiến thương mại, các chủ thể cần tận dụng tốt các chương trình hỗ trợ từ Nhà nước như tham gia các hội chợ chuyên ngành FoodExpo, OCOPEX. Để hình thành quy mô hàng hóa lớn và nâng cao năng lực cạnh tranh, các chủ thể OCOP cần tập trung vào các giải pháp như: đẩy mạnh chuyển đổi số và hiện diện trên các sàn thương mại điện tử toàn cầu như Alibaba, Amazon; tăng cường liên kết giữa các chủ thể trong cùng địa phương.

Tiếp nối những thành công đã đạt được trong thời gian tới, chương trình OCOP sẽ tiếp tục đồng hành, hỗ trợ các chủ thể phát triển và nâng cấp sản phẩm theo yêu cầu của thị trường, thay vì chỉ dựa trên mong muốn chủ quan của người sản xuất. Khi sản phẩm được làm ra gắn chặt với nhu cầu thị trường, cùng với sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước và doanh nghiệp, xuất khẩu OCOP sẽ có thêm dư địa tăng trưởng, góp phần đưa sản phẩm nông thôn Việt Nam từng bước khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.