Phép thử năng lực quản trị

Điều này dẫn đến, khi phát sinh rác, mùi hôi, điểm tập kết bất hợp lý, việc phản ứng thường chậm, xử lý kéo dài vì thiếu thẩm quyền. Để khắc phục những bất cập này, từ ngày 1-12, Hà Nội chuyển giao công tác duy trì vệ sinh môi trường về 126 xã, phường.

Đây là bước đi chưa từng có tiền lệ về phạm vi phân cấp nhằm không chỉ thay đổi cách “ai làm”, mà sâu xa hơn là đổi mới tư duy “làm thế nào” để giữ môi trường sạch, văn minh hơn.

Việc thực hiện phân cấp lần này đặt lại cấu trúc trách nhiệm. Xã, phường là chủ đầu tư, đồng thời cũng chịu trách nhiệm và giám sát công tác vệ sinh môi trường. Từ giám sát khối lượng, nghiệm thu chất lượng, kiểm tra tiến độ đến tiếp nhận phản ánh của người dân, mọi hoạt động đều dồn về cơ sở, nơi sát dân nhất, hiểu địa bàn và cũng chịu đánh giá trực tiếp từ cộng đồng. Thành phố không chỉ chuyển giao nhiệm vụ, mà chuyển giao cả niềm tin, đồng thời đặt ra yêu cầu phân cấp, nhưng tuyệt đối không được để dịch vụ bị gián đoạn; tăng trách nhiệm, nhưng không tạo kẽ hở; giao quyền, nhưng không buông lỏng quản lý. Đó chính là tinh thần đổi mới quản trị, phân cấp, giao quyền để xã, phường làm thật, chịu trách nhiệm thật và thông tin kết quả cho người dân một cách minh bạch.

Thực tiễn triển khai cho thấy, áp lực đặt lên xã, phường rất lớn, từ trực tiếp quản lý các gói thầu duy trì vệ sinh môi trường, đến lập hồ sơ pháp lý, kiểm soát khối lượng, thanh toán, nghiệm thu. Tất cả đều là nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi sự chính xác và am hiểu chuyên môn. Bên cạnh đó, áp lực về tiến độ, thời gian khi năm 2026 đang đến gần, nên ngay trong tháng 12-2025, các địa phương phải lập dự toán, xây dựng hồ sơ mời thầu và tổ chức lựa chọn đơn vị thu gom cho giai đoạn 2026-2030. Đặc biệt, khi xã, phường là chủ đầu tư, mọi bức xúc trong nhân dân đều đến trực tiếp, sẽ không còn cơ chế “đẩy trách nhiệm lên trên”, mà phải xử lý ngay.

Theo các chuyên gia môi trường, các áp lực đó cũng tạo ra động lực. Vì chỉ khi được trao quyền, xã, phường mới có điều kiện tổ chức lại hệ thống thu gom rác thải, vệ sinh môi trường sát thực tiễn hơn, như tăng tần suất vận chuyển rác, điều chỉnh giờ thu gom phù hợp, thay đổi tuyến xe nhằm tránh ùn ứ, bố trí điểm tập kết khoa học hơn.

Tuy nhiên, để việc phân cấp quản lý vệ sinh môi trường không chỉ “đúng”, mà còn “trúng”, các giải pháp phải triển khai đồng bộ, rõ ràng và có kiểm soát. Trong đó, xã, phường cần được trao thẩm quyền đầy đủ trong lựa chọn đơn vị thu gom; điều chỉnh tần suất, tuyến thu gom; xử lý vi phạm xả rác; nghiệm thu và thanh toán. Song, đi kèm là chế tài mạnh, địa bàn nào để rác tồn 24-48 giờ phải chịu trách nhiệm giải trình với UBND thành phố.

Các sở, ngành thành phố phải bảo đảm đủ nguồn lực ngay khi bàn giao, như: Cấp đủ kinh phí theo dự toán; bổ sung trang thiết bị; củng cố đội ngũ chuyên trách môi trường tại xã, phường. Song song với đó, thành phố yêu cầu các địa phương phải chuẩn hóa quy trình lựa chọn nhà thầu, tuyệt đối không để phát sinh lợi ích nhóm. Trong quá trình triển khai gói thầu phải công khai khối lượng, công khai đơn giá, công khai kết quả nghiệm thu và có sự giám sát, kiểm tra chéo giữa các phòng chuyên môn của Sở Nông nghiệp và Môi trường. Một giải pháp cũng rất quan trọng, đó là các xã, phường phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền trong nhân dân về việc đổ rác đúng giờ, đúng nơi; xóa bãi rác tự phát, điểm đen rác thải...

Phân cấp công tác vệ sinh môi trường về xã, phường không chỉ là chuyển giao nhiệm vụ kỹ thuật, mà là một phép thử lớn đối với năng lực quản trị của cấp cơ sở. Khi quyền - trách nhiệm - nguồn lực - giám sát được đặt đúng vị trí, Thủ đô sẽ sạch hơn, văn minh hơn từ chính những góc phố, ngõ xóm nhỏ nhất. Đó là bước tiến quan trọng để Hà Nội quản trị môi trường theo hướng hiện đại: Sạch từ gốc - chuẩn từ cơ sở - bền vững từ cộng đồng.